این استاد حوزه سلامت در حوادث و بلایا افزود: تاثیرات می توانند خاصیت تجمعی داشته باشند. و پیامدهای آن روی حوزه سلامت تاثیرگذار باشد. مثلا تغییرات اقلیم ( Climate change )  می تواند روی افزایش دما تاثیر بگذارد و گرم شدن هوا می تواند عاملی برای تغییرات اقلیم شود، و می تواند منجر به مهاجرت های اجباری و در نتیجه اثرات شدید بر سلامت روانی و اجتماعی افراد داشته باشد.

   وی تصریح کرد: ساده ترین پدیده های جوی مانند آلودگی هوا، آلودگی محیط ، بر فعالیت کشاورزی و سلامت انسان ها تاثیرگذارند، ضمن آنکه آب سالم، غذای سالم و کافی، هوای سالم و ... بر سلامت انسان ها تاثیرات مثبت خواهند داشت.

   بگفته دکتر فرخی، پیش بینی شده که بین سالهای 2030 تا 2050 میلادی، 250 هزار مرگ اضافه ناشی از سوء تغذیه، مالاریا و استرس ها بر دنیا تحمیل می شود و بین 2 تا 4 میلیارد دلار سالانه به کشورها خسارت وارد خواهد کرد.

   وی تاکید کرد: برای پیشگیری از این عواقب، باید زیرساخت های لازم  در کشورهای در حال توسعه فراهم شوند که فراهم آوری آنها، به پدافند غیرعامل و مدیریت کشورها در این خصوص برمی گردد و برای مدل سازی در این خصوص، باید از مدل های RCM  که بصورت منطقه ای عمل می کند، استفاده شود.

   این متخصص بهداشت محیط افزود: مدل کشورهای توسعه یافته با کشورهای در حال توسعه متفاوت است،  چرا که نابرابریهای اقلیمی و نابرابری ها در سهم کشورها از تغییرات اقلیم  وجود دارد.

   وی به عنوان مثال، به پروژه سدسازی اشاره کرد و گفت: هر فعالیت زیرساختی دارای پیامدهای مثبت و منفی است. پروژه ای که زمانی می توانست سبب آبادانی و رونق فعالیت های اقتصادی و اجتماعی شود، تحت شرایطی، سبب بیماری های واگیردار و غیرواگیر، سوء تغذیه، آسیب های اجتماعی و بیماری های روانی خواهد شد.

   دکتر فرخی با اشاره به پنج فاز همه فعالیت های زیرساختی در کشور، شامل « امکان سنجی، ملاحظات اساسی و طراحی، طراحی جزئیات، ساخت، بهره برداری و نگهداری »، افزود: محسنات هر فعالیت زیرساختی می تواند در زمانی باعث ضرر و تهدید شود که نیاز به مدیریت دارد.

   وی با طرح این سئوال که چگونه این تهدیدات باید به فرصت تبدیل شوند؟، ادامه داد: زیرساخت های توسعه ای کشور می تواند تحت تاثیر تغییرات اقلیم، عملکرد اصلی خودشان را از دست داده و تبدیل به تهدید شوند. و کارکرد انواع پروژه های سدسازی، راه سازی، انتقال گاز، برق و آب، می توانند با اهداف اولیه این پروژه ها متفاوت شده و تبدیل به تهدید شوند.

*****

   دکتر حمیدرضا خانکه رئیس دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و  مدیر گروه و مرکز تحقیقات سلامت در حوادث و بلایا، نیز با ارائه مقاله خود تحت عنوان " مدیریت پیامدهای اجتماعی کرونا " ، به کووید از منظر پدافندی نگاه کرد.

   وی با بیان تاریخچه شیوع کرونا در ایران که از بهمن ماه سال 98 رسما تایید و اعلام شد، گفت: اوایل فقط از جنبه پزشکی به این موضوع توجه شد و با تاثیرات مختلف آن بر جوامع، متوجه شدند که ابعاد گوناگونی دارد و شاید ابعاد اجتماعی کووید بیش از همه بر جوامع تحمیل شد ولی کمتر به آن توجه شده بود. که در این مقاله به ابعاد اجتماعی کووید پرداخته می شود.

   دکتر خانکه به تاریخچه تاسیس رصدخانه اجتماعی کووید 19 از اواخر اسفندماه 1399 در دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی اشاره کرد و افزود: ما پیش از تاسیس رصدخانه، تصمیم سازی و سیاستگذاری در ابعاد اجتماعی نداشتیم و وظیفه رصدخانه بود که بررسی ابعاد اجتماعی کووید و انتقال آن به سیاستگذاران و برنامه ریزان برای تصمیم سازی در کشور داشته باشند و آسیب های اجتماعی کووید را به حداقل برسانند.

   وی ادامه داد: سلامت اجتماعی بعدی از سلامت فردی است و از منظر دیگر، می گویند که جامعه می تواند  سلامت اجتماعی  را برای افراد به ارمغان بیاورد و دیدگاه دیگر ، عوامل اجتماعی موثر بر سلامت هستند، یعنی عواملی که توزیع ناعادلانه آنها می تواند تبعات اجتماعی در جامعه ایجاد کند. عواملی که ما در آنها متولد می شویم، رشد می کنیم، پیر می شویم و می میریم. طبقات اجتماعی نیز محصول توزیع ناعادلانه و نامتقارن عوامل هستند.

   وی به عوامل اجتماعی موثر بر سلامت اشاره کرد و گفت: عواملی همچون " سلامت و دسترسی به خدمات سلامت، بستر اجتماعی که افراد در آن زندگی می کنیم، همسایگی و محیط زندگی افراد است ( که مهاجرت یکی از تبعات آن است) "، بر سلامت تاثیرگذارند.

   دکتر خانکه با طرح این سئوال که این عوامل چه تاثیری بر کووید دارند ؟، افزود: می بینیم که در دوران کرونا، هر چه وضعیت اقتصادی خانواده ها، سطح سواد و فرهنگ پائین تر بود، از نظر کرونا گرفتاری بیشتر بوده است و مطالعه ای که اخیرا در مورد واکسن انجام دادیم، نشان داد که هر چه سطح سواد پائین تر است، میزان پذیرش واکسن نیز پائین تر می باشد.

    وی تصریح کرد: در ابتدای شیوع کرونا، شعار سازمان جهانی بهداشت این بود که کرونا، فقیر و غنی نمی شناسد ولی در دوران کرونا ثابت شد که در کل دنیا، کووید، فقیر و غنی می شناسد و فقرا بیشتر گرفتار می شوند و بیشتر می میرند، و کمتر از خدمات بهداشتی و درمانی بهره مند می شوند.

   وی سطح سواد سلامتی را یکی از عوامل در ابتلا و مرگ و میر ناشی از کووید ذکر کرد و افزود: کسی که اطلاعات کمتر و سطح سواد سلامتی پائین تری دارد، میزان پذیرش واکسن و یا توصیه های بهداشتی مانند فاصله گذاری اجتماعی را کمتر رعایت می کند و لذا این افراد، تاثیر بیشتری از کووید می گیرند.

   این متخصص و محقق حوزه سلامت در حوادث و مدیریت بحران همچنین گفت: سواد سلامتی، همیشه ربطی به سواد علمی افراد ندارد و ممکن است که افرادی با سواد علمی بالا، از  سواد سلامتی کمتری برخوردار باشند.

   دکتر خانکه افزود: بیماری های زمینه ای عاملی تاثیرگذار در دوران کروناست، افرادی که از سطح اقتصادی پائینی برخوردارند، معمولا دارای بیماری های زمینه ای بیشتری هستند و سبک زندگی درستی ندارند، و این افراد بیشتر گرفتار کووید می شوند. خانواده هایی که به سلامت زنان در خانواده نیز توجه بیشتری دارند، کمتر از کووید تاثیر گرفته اند. بلکه جوامعی توسعه پیدا می کنند که نقش خانم ها در آن پررنگ تر و سلامت آنان بیشتر مورد توجه قرار می گیرد.

   وی ، دسترسی به خدمات سلامت را از دیگر عوامل تاثیرگذار بر سلامت افراد ذکر کرد و گفت: پایه ای ترین عامل دسترسی به خدمات، پوشش بیمه ها، وسیله نقلیه و توزیع مناسب خدمات سلامت است(برخلاف تصور، در مناطق شهری این توزیع مناسب نیست).

    وی با اشاره به آمار جهانی کووید 19 و نزدیک شدن دنیا به موج پنجم، افزود: در ایران ، حدود شش میلیون مبتلا به کووید و حدود 125 هزار فوتی داشتیم، و به نظر من الان در حالت ثابت قرار داریم ولی شرایط هنوز شکننده است. فوت شده ها در کشور روزانه به 200 مورد رسیده ولی مبتلایان روزانه ده هزار مورد است که می تواند به این دلیل باشد که  حساسیت و تست های انجام شده افزایش یافته و یا قدرت تشخیص بالا رفته است.

   وی با بیان اینکه  49 درصد مردم دنیا یک دز واکسن را دریافت کردند، و با مقایسه هزینه ای که برای ارائه خدمات به سالمندان و بیماران خاص می شد با درآمدی که از فروش واکسن و دارو کسب شده است، گفت: وقتی در کشورهای توسعه یافته، هزینه بالایی صرف ارائه خدمات به سالمندان می شد و هزینه هنگفتی که برای بیماران خاص و افرادی که بیماری زمینه ای دارند، صرف می شد، در مقایسه با درآمد کسب شده این کشورها در دوران کرونا از بازار دارو و تولید و فروش واکسن، آیا نمی توان یک نگاه پدافندی به این موضوع داشت؟

    دکتر خانکه همچنین میزان واکسن تزریق شده در کشور را حدود 59 درصد اعلام کرد و افزود: میانگین جهانی در این خصوص 43 درصد است و این نشان می دهد که کشور ما از میانگین جهانی بهتر شده و سرعت تلقیح واکسن نیز در کشور ما از مرداد ماه بشدت سیر صعودی طی کرده است و باید از همه افرادی که در این موضوع نقش داشتند، تشکر کرد ولی اینکه مردم فکر کنند چون واکسن دریافت کردند، کرونا نمی گیرند، خطرناک است.

   وی در مورد مطالعاتی که در رابطه با کووید انجام شده نیز گفت: مطالعه در مورد » بیماری و فوت، آموزش مجازی و مقایسه آن با آموزش حضوری، ازدواج و فرزندآوری در شرایط کرونایی، وضع فعالیت های اقتصادی، اجتماعی، ارتباطات اجتماعی در جامعه، و تاثیرات منفی کووید بر اشتغال بویژه اشتغال زنان »  در جهان انجام شده است.

   وی مهمترین مطالعه رصدخانه اجتماعی کووید 19 را " میزان پذیرش واکسن در شهر و استان تهران " ذکر کرد که در دو نوبت انجام شد و در مجله بین المللی واکسن نیز به چاپ رسید.

   رئیس دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی، به موضوع بازگشایی مراکز آموزشی به عنوان یک بحث داغ روز اشاره کرد و گفت: کشورهایی که خواستند مراکز آموزشی را بازگشایی کنند، 26 شاخص را مورد توجه قرار دادند که « بستر و فرایند بازگشایی، فرایند غربالگری، سیاست های قرنطینه یا بستن مراکز آموزشی در صورت مشاهده مبتلا و آمادگی روانی و اجتماعی برای ورود مجدد به قرنطینه، تعداد فراگیران و پرسنل، فضای کلاس و فاصله گذاری و تهویه هوا، تعدد مبادی ورودی و امکانات ورود و خروج مناسب، تغذیه، اوقات فراغت، ایاب و ذهاب و توصیه های بهداشتی فردی و محیطی » از جمله آنهاست.

   دکتر خانکه به عنوان کلام آخر، افزود: تجربه نشان داده که در مدیریت کووید، کشورهایی که بنیان سیاسی و اقتصادی قوی تری داشتند، موفق تر بودند، بنابر این همانطور که دولت انقلابی ما با تمام قدرت شروع کرده و از تمام منابع استفاده کرده و واکسن در اختیار مردم گذاشته و نظام سلامت گسترش پیدا کرده، و باید در نظر داشت که کووید، اولین و آخرین تهدید بیولوژیک نیست و ما باید خود را برای تهدیدهای مشابه آینده آماده کنیم و توان خود را زیاد کرده و قدرت تشخیص را بالا ببریم و با شفافیت و اطلاع رسانی درست، مردم را همراه کرده و سرمایه اجتماعی را افزایش داده و خودمان را آماده کنیم.

   گفتنی است؛ در این وبینار که از ساعت 9 الی 12 برگزار شد، مباحثی تحت عنوان « پیشگیری از مخاطرات بیولوژیک، چالش های درمان بیماران کووید 19، نقش و کارکردهای فوریت های پزشکی پیش بیمارستانی در مدیریت همه گیری کووید 19، مدیریت حوادث بیولوژیک » نیز به شرکت کنندگان ارائه شد که متعاقبا اطلاع رسانی می شود.

انتهای پیام/

تهیه و تنظیم خبر: نعیمی پور